Via de vluchtelingen op een zijspoor?

Deze maand is het negentig jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog eindigde. Voor het Streekarchivariaat een mijlpaal, aangezien in drie gemeenten van ons werkgebied vluchtelingen en militairen uit België werden ondergebracht cq geïnterneerd. In Oldebroek, Nunspeet en Harderwijk waren grote kampen gevestigd waar gedurende de jaren 1914-1918 duizenden mensen ondergebracht zijn.

Van die kampen is nog betrekkelijk weinig terug te vinden in het landschap. Toch verdient dit stukje van onze geschiedenis wel degelijk aandacht. In België bestaat grote belangstelling, met name bij nabestaanden van de mensen die een aantal jaren op de Noordwest-Veluwe hebben doorgebracht. Maar ook in onze regio raken steeds meer mensen gegrepen door het onderwerp.

Een klein jaar geleden zijn we begonnen met de voorbereidingen voor een herdenking.
Fokke Postema uit Epe deed onderzoek voor zijn boek Onafzienbare heidevlakten, Belgische vluchtoorden op de Veluwe 1914-1918, Vluchtoord Oldebroek en Nunspeet en wij werkten zelf aan tentoonstellingen over de kampen in Harderwijk en Nunspeet.

De tentoonstelling in Harderwijk komt er helaas nog even niet. Vanwege een wisseling in het personeel van het Streekarchivariaat moesten we die plannen even in de koelkast zetten. Nu mikken we op juni 2009 (zet maar vast in je agenda :-).

Maar de tentoonstelling en het boek over vluchtoord Nunspeet zijn inmiddels klaar en werden op zaterdag 8 november 2008 in aanwezigheid van de ambassadeur van België de heer L.T.A. Carbonez, gepresenteerd.

Daarnaast is er door Judith Lechanteur van Edu-Art in samenwerking met Liesbeth Tonckens van Gelders Erfgoed een lespakket ontwikkeld voor de groepen 7 en 8 van de basisschool, genaamd Nunspeet Onderdak. Voor de scholen die dit lespakket gaan gebruiken hebben we een webpagina in elkaar gezet. Het was de bedoeling dat de leerlingen de producten van het project zouden kunnen uploaden. Dat idee hebben we voor het gemak even losgelaten, we kregen het niet voor elkaar om een gemakkelijk toegankelijke pagina voor presentaties van buiten in elkaar te zetten.

De pagina is echter half ongemerkt uitgegroeid tot een soort halve virtuele studiezaal voor dit project. Hier is namelijk inmiddels behoorlijk wat achtergrondinformatie te vinden waaronder (en daarom schrijf ik er op dit blog over!) al het archiefmateriaal dat we hebben gescand om Fokke Postema met zijn onderzoek te helpen!


Hoe ging dat in zijn werk?

In Nunspeet hebben we maar weinig archiefmateriaal over het vluchtoord. Er zit in het archief van het gementebestuur van Ermelo wel 't een en ander (Nunspeet en Ermelo waren tot 1972 één gemeente onder de naam Ermelo) maar het archief van het kamp zelf ligt in het Gelders Archief en in het Brabants Historisch Informatie Centrum. Om het onderzoek te vergemakkelijken konden we beide archieven in bruikleen krijgen. In een later stadium kwam daar nog het archief van J.L. Simon bij, dat ook in het Gelders Archief bleek te staan.

Omdat deze archieven belangrijke gegevens voor Nunspeet en de hier ondergebrachte vluchtelingen bevatten, hebben we besloten tot digitaliseren. Zoals te lezen valt op dit blog hebben wij daar nog geen enkele ervaring mee. We hebben ons daar voor dit project niet van laten weerhouden omdat de archieven eigenlijk zo snel mogelijk weer terug naar Arnhem en Den Bosch moeten. We hebben een vrijwilligster bereid gevonden om in hoog tempo aan de slag te gaan. En dat hebben we geweten. Binnen het tijdbestek van enkele maanden is zij erin geslaagd al het materiaal (ruim een meter archief!) te digitaliseren. Bijkomend voordeel: Postema kon ook buiten onze openingstijden verder met zijn onderzoek en beschikte direct over illustraties voor in het boek. Daarnaast kon de basis gelegd worden voor ons plan om in de toekomst een virtueel kenniscentrum in te richten over de vluchtelingenkampen in onze regio.

En toen was ik eind oktober in Den Bosch op de onvolprezen studiedag 'Over verandering gesproken'. En daar ontstond samen met Joost Salverda van het Gelders Archief spontaan het idee om heel snel iets met deze scans te gaan doen. In navolging van de die morgen gedane suggestie om beheer en beschikbaarstelling van je digitale materiaal uit elkaar te halen, en met het Flickr The Commons-project van het Nationaal Archief in het achterhoofd, zijn we begonnen met het klaarmaken van de scans voor publicatie op het web.

We hebben in Netvibes een omgeving gemaakt voor Nunspeet Onderdak. Daar zijn door middel van allerlei widgets koppelingen gemaakt met onze website en met de scans van de archiefstukken die we met webalbums van Picasa online hebben gezet. Het enige wat we daarvoor moesten doen, was voor dit doel een aparte Google-account aanmaken. Per account krijg je 1 gigabyte ruimte voor het plaatsen van beeldmateriaal.

Conclusie tot zover?
Het werkt. Dat moet gezegd worden. En het kost 'alleen' tijd, geen geld. Dat is natuurlijk ook mooi.
Maar echt tevreden ben ik er niet over. Het heeft ook een aantal belangrijke nadelen:

• Om commentaar aan de images te kunnen toevoegen moet je inloggen met een Google-account. Dat werpt een drempel op.
  
• Omdat de bestanden al met al redelijk groot zijn, kan het behoorlijk traag werken.
• De echte kwaliteit van de images zie je pas wanneer je ze hebt gedownload. Vooral getypte vellen zijn anders nauwelijks leesbaar. Dat gaat het gemakkelijkst wanneer je zelf Picasa hebt. Daardoor moet je van tevoren wel echt weten dat je het materiaal wilt bekijken. Anders begin je er waarschijnlijk niet eens aan.

Willen we hiermee verder? Ja. Maar gaan we op deze voet door? Ik weet het nog niet.

Als tijdelijke oplossing is het best bruikbaar, wanneer je niet al te hoge eisen stelt en er geen geld aan kunt of wil uitgeven.

Daarnaast is het als leerproject best leuk om eens te kijken wat er zoal mogelijk is. Maar de volgende stap die we gaan zetten zal denk ik Flickr zelf zijn. Waarom we dat niet direct gedaan hebben? Ik wilde graag bij The Commons aansluiten. Maar daarvoor moet je je per mail aanmelden en ik heb nog geen antwoord ontvangen. Omdat we alles deze week klaar moesten hebben, konden we niet langer wachten.

En zo hebben we wel iets uitgeprobeerd!